Pasi larguan me shumë mund enët gjysmë të zbrazura nga tavolina e lodhur, dhe, nga veshët e lodhur edhe tingujt e fundit të muzikës gjysmë të shurdhër, ata, sado që ende të hidhur, u ulën pranë njëri-tjetrit dhe sikur ta kishin bërë me fjalë, filluan të shikonin palodhshëm drejt murit përballë, sikur prisnin nga ai që ta përthithte heshtjen e rënë plumb mbi kokat e tyre. Edhepse asgjë s’pipëtinte dhe asnjeri nuk lëvizte, dukej sikur e tërë hapësira po rrëshqiste drejt një shqetësimi të padukshëm duke bërë që edhe mendimet e mbrama, tashmë në zbehje e sipër, varur akoma në murin e vjetër të qytetit, të lëkunden mëdyshas në mes të një kujtimi me zor që mëton të hijeshojë një sjellje fati a hujitjeje (aq) njerëzore, të quajtur ndarje, dhe të së kundërtës së tij, pra, hamendjes se ndoshta ndarjes s’ka ç’i duhet as kujtimi, pasi që bashkë me të do të duhej larguar edhe ky, në mos, ky vetë që më parë. Megjithatë, heshtja pezulluese e kësaj nate ishte ngjizur më herët, shumë më herët, në një kohë kur ata kishin shkëmbyer mes vete shumicën, në mos, të gjitha fjalët e bukura që kishin ditur deri atëherë. Pasi u kishin mbaruar të gjitha fjalët e bukura dhe, pasi universi, një ditë prej netësh u kishte rrëmbyer edhe ato fjalë të fundit dashurie të cilave u kanosej harrimi, atyre u kishin ngelur vetëm fjalët më pak të bukura, si dhe ato që njihen gjithandej dhembshurisht – fjalë që ngjasojnë pikë për pikë me të bukurat e hershme, por që nuk thonë më asgjë.
Atë mbrëmje, muri i vjetër i qytetit dukej i bukur si gjithmonë, dhe, si çdo mur gjatë natës, mbërthyes njëherësh; ndërsa hëna, e përhumbur, në humor të zbehtë, dobësuar e mbledhur kruspull sa një çerek i imët, vështronte pabesueshëm, aq pavërtet përmes tullave munguese të murit, sa as tregimi i fryrë i kamarierit lidhur me historinë e ngritjes së murit nga të burgosurit e kohës, nuk kishte mundur t’i hiqte gjë kësaj magjie; për më tepër, ajo, femra pra, shumë shpejt e kishte zënë veten duke vjedhur fshehurazi këtë gur metafore si një suvenir që do ta merrte me vete për të qetësuar nevojën e sëmurë për një të ardhme të humbur: si në mjegulli po përfytyronte të flijonte gjithçka që kishte për ngritjen e një muri të lartë në mënyrë që paskëtaj të jetojë e lirë larg, larg pas (para?) këtij. Në rast se në metafora kishte jetë. Ndërsa ai, pra burri, ishte rrethuar nga mure të tjerë, më saktë, nga ky që po ngritej në lartësi nga rrëfimi i kamarierit dhe nga një tjetër që po bëhej gjithnjë e më i dukshëm, por që në të vërtetë as që duhej ngritur. Prandaj kishte zënë të pikturonte me bojëra kujtimesh (meqë ra fjala, aspak fshehurazi) imazhe nga beteja e ëmbël e fjalëve, e mbetur aq larg prapa ndër kohë dhe dukej sikur tani po e kremtonte atë si një festë të vonuar falënderimi në fundin e thellë të gotës së koktejit të cilin e kishte porositur, siç thosh ai, vetëm për hatër të saj. Në të vërtetë, ata të dy kishin porositur koktejet më të rëndë atë natë. Për çfarëdo arsye qoftë. Apo, për çfarë arsye, jo. Hera-herës ai e kishte shikuar disi në sy, mirëpo ajo nuk i kishte bërë dot ballë shikimit të tij më shumë se disa çaste hapembyllsysh, jo vetëm ngaqë prej kohësh ia kishte zënë rrugën shikimi i vet. Shikimi i saj ishte gjithçka, mendime, marrmemendje, zhdëshira, pyetje, pendesë, vetëm shikim nuk ishte më. Madje, mund të thuhej se s’kishte mbetur as edhe çshikim... Pas disa shikimesh, ai e kishte pyetur diçka dhe ajo i ishte përgjigjur shpejt, aq shpejt sa rrokjet e trembura desh kishin thyer qafën në fytyrën e tij të ngrirë. Sa herë gjatë viteve të fundit kishin luajtur ta lashë rreth gjësë më të bukur që kish ekzistuar ndonjëherë e që tani vërtet kishte mbetur vetëm një gjë? Shumë, shumë herë, dhe do të ishte shumë, shumë e vështirë të numëroheshin këtu. Ai e lut ta përsërisë përgjigjen. Nuk mund ta besojë, jo, madje as ajo vetë s’mund ta besojë atë që sapo tha, i shpjegon ai, prandaj duhet ta përsërisë përgjigjen, duke e shikuar thellë e në sy. Ajo i përgjigjet sërish, kësaj here duke filluar me psherëtimë, me njërën nga ato fjalët e pakmbetura që i përdorte më së shumti. Po, jam fare e sigurt, shton në shçast, me një si vendosmëri paksa të dehur. Ai mbetet disi i hutuar, përgatit një cigare. Duket aq i ngathët, thuajse i pamundur. Çakmakun duhet ta huazojë nga kamarieri, ky zhduket për disa minuta. Pastaj edhe për disa të tjerë. Kur më në fund kthehet, dëshira për cigare është shndërruar në një detyrim lakuriq, gati të gërditshëm, e megjithatë ajo arrin të shquajë një shkëndijë kënaqësie në shikimin e tij. Gjatë jetës së vet, ajo kishte bërë disa vrojtime dhe njëra nga këto ishte se, një mashkull më parë heq dorë nga një femër se sa nga cigarja. E qartë, mashkulli do të arrijë ta bindë femrën se është çdoherë në gjendje të heq dorë jo vetëm nga cigarja për hatër të saj, mirëpo ky do të mbetet një nga premtimet më të bukura në sytë e mashkullit dhe një nga më të neveritshmit në sytë e femrës, dhe, mashkulli duhanxhi dhe femra duhanxhike një ditë patjetër që do të heqin dorë nga cigarja, mirëpo nga arsye krejt tjera nga ato për të cilat këmbëngulin të na bindin. Asaj i dukej se vrojtime të tilla kishte mbledhur mjaftueshëm gjatë gjithë kësaj që po vazhdonte ta quante jetë; për fat, shumicën e tyre i kishte hedhur fill tutje, por pastaj kishte mbledhur e hedhur gjithnjë nga e para edhe më shumë sosh, derisa një ditë të kishte kuptuar se kishte arritur deri në atë pikë sa vetëm të mund të vrojtonte jetën e vet. Kurse tani, po i dhimbte vrojtimi se s’kishte asnjë vrojtim që do t’i ndihmonte të kuptojë shikimet e kësaj dhimbjeje që po derdhej në një natë të thatë e pis të zezë; as shikimet e tij, as shikimet e veta, as ato të hënës (e cila, meqë ra fjala, nga dëshmitarja e dashurisë së tyre ishte kthyer në mbajtëse të qivurit të po kësaj), dhe as ato të murit që si ca vetëvrasje të djersitura po përplaseshin pingul në përroin poshtë.
Çuditërisht, murtaja e heshtjes, e lëshuar në dhomë, e ndërkohë edhe në tërë shtëpinë, kishte filluar t’i pëlqente. Mbase po i ndihmonte disi të gjente fjalët e humbura brenda vetes, madje edhe ato që ende nuk ekzistonin. Po i ndihmonte disi edhe të shkëputej ngadalë nga ai pragmatizëm i mësuar në vegjëli, i ushtruar me zell në jetën e përditshme, dhe vulosur më në fund tek vetvetja, sado që kjo gjë do të ishte fare e pamundur në këto kohë. Në të vërtetë, ajo s’kishte gjë kundër pragmatizmit, mirëpo, në jetën e saj kishte pasur aq shumë, dhe nga një çast i caktuar thuajse vetëm pragmatizëm, saqë i ishte bërë çdo herë e më e vështirë, gati e pamundur, të mbrohej nga sulmet e mendimeve gjithnjë e më të përçudshme; njëri nga këto po e ndiqte qysh nga rinia e hershme, duke e trembur dhe duke ia bërë gjithnjë e më të ankthshme përpjekjen për të përzënë shikimet makabre nga fytyrat e njerëzve të saj më të dashur, të cilët për “arsye pragmatike” vrisnin plot dashuri kafshët apo njerëzit e vet më të dashur, si p.sh. për t’i shpëtuar nga dhimbjet e kësaj jete a bote. Pragmatizmi i saj i pashërueshëm kishte shkuar ndërkaq aq larg, saqë kjo e shihte të mundshme të vazhdojë jetën e saj me vërtetshmërinë e deriatëhershme në ëndrra, në rast se një ditë prej ditësh botën do ta kapte trilli që të mbyllej brenda a të mbetej jashtë vetvetes dhe asnjeri të mos mund të lëvizte gjëkundi – megjithëse e dinte fare mirë se skenarë të tillë qesharakë mund të dilnin vetëm nga koka e saj. Tani, ajo me dëshirën më të madhe do të ushtronte një eutanazi mendimesh të kthyer prapa në kohë, në mënyrë që ta prishte këtë rrjetë pragmatike djalli, dhe do ta bënte këtë, jo vetëm ngaqë hëpërhë s’kishte ndërmend të shpëtonte njeri, përfshirë këtu edhe veten e vet.
Përkundër mendimeve të përziera, të thelluarit në këtë heshtje po vazhdonte t’i bënte mirë – i paskësh munguar vërtet, një nga ato gjërat e vogla, të ëmbla, thuajse banale në jetën e njeriut, siç ishte heshtja dyshe, p.sh. Shumë shpejt zuri të fundosej në brendësi të përhumbura, pa menduar këtë apo atë gjë, filloi të ngritej lart nga vetvetja, dhe, përderisa kthehej mbrapsht ose jo, në sytë e saj përziheshin ndjesi të kërrusura hëne për t’ia turbulluar nga e para shikimin për këtë dhe për atë botë. Mirëpo, pa kaluar as edhe një hovth çastesh pezullie, muri përballë, me një shikim qortues dhe pyetës filloi ta urdhëronte të gjejë një vend më të përshtatshëm për pikturën e firmosur nga artisti i panjohur; e në të njëjtën kohë po ia behte edhe një nga vrojtimet e saj: Heshtja e një femre nuk është gjë e pazakonshme, mirëpo ajo e një burri s’mund të jetë veçse e rrezikshme. Burri pranë saj po heshtte vërtet – shqoi ajo pa zë, dhe kjo, pavarësisht nga të gjitha vrojtimet e mundshme anembanë rruzullit ishte fare e pazakonshme për të, jo vetëm ngaqë ai kishte ende shumë fjalë të cilat duhej t’i lironte; disa nga këto i kishte fshehur pak para sulmit të mllefit kozmik dhe disa të tjera ia kishte vjedhur asaj ndër sy si një fëmijë i lazdruar: këto të fundit ishin gjymtuar e përdredhur deri në palcën e ashtit të shkronjës sa vështirë të njiheshin më.
“Sonte do flesh në OH!dë” – flet ai qetë, gati padëgjueshëm, përderisa fytyra e palëvizshme vazhdon të flirtojë pa pikë turpi me murin përballë. Në brendësi, ajo ndjen shkëndijimin e tërmetit të largët të mendimeve dhe ca llava psherëtimëse që kërkojnë të marrin udhë drejt gojës. Fjalët kishin qenë shpëtuese, por timbri në zërin e tij kishte thënë: “Ti më ke shtënë në kurth, më ke bërë të besoj në dashuri. Atëbotë, si dhe tani. Tërë këto vite të kam dashur, vetëm të kam dashur. E di ti sa dhemb mendimi, se njeriu më i dashur t’i shkul flokët me rrënjë nga koka dhe shpirtin me rrënjë nga dita, natë për natë? Përkundër të gjithave, unë të kërkova sërish. Por, aty ku dikur ishe ti, gjeta veç fjalë të bukura, kaq shumë fjalë, sa të mbytej dashuria në to. Dhe, me çfarë fjalë edhe më të bukura më bindje se kjo nuk është e vërtetë! Si është e mundur, si? – të bie dy herë në të njëjtin kurth? Shko në (treqind? njëmijë?) djaj të mallkuar!
Heshtja e saj ndjen një turbullim esëll. Me sy të trembur e me gjoks të lodhur merr mundimin dhe e sheh pjerrtas, ndjen një si dhimbsuri të prerë mëdysh e të harruar si cung të ngrirë malli në dëborë. Lotët e padukshëm mëtojnë të notojnë si frikë e pangjyrë poshtë syve. Ajo përpiqet të mbledh veten dhe dëshprimi i saj i pagojë duket të thotë: “Tërë ato vite më ke dashur, thua. Por në vitet që erdhën, unë ndjej vetëm se si ma mban këtë gjë para zemrës, si një hije të errët që mbulon damarët e shpirtit. Nuk e duroje dot thellësinë e dashurisë (dhe jo atë të fjalëve), prandaj bëre gjithçka që ajo të rritet. Derisa një ditë u rrit kaq shumë dhe u bë sa një problem që duhej zgjidhur. Ç’faj kanë fjalët në këtë mes? Apo, mos kujton se je i vetmi këtu që ke mbetur me fjalë në gojë?...”
E cfilitur kthen fytyrën sërish drejt murit dhe përpiqet të kujtojë se ku po e prisnin gjithë ata djaj, si dhe, nëse apo kur, do t’ia kthenin gjuhën me të gjitha fjalët brënda, përfshirë edhe ato të cilat flijohen për të sharë a për të lënduar një njeri të dashur, bie fjala. Një dyshim i bie tek Oh!da. Oh!da nuk është një vend i stisur nga rrëfimet e zymta apo nga filmat distopikë. Nuk është as metaforë. Ose, mbase? Joo, ajo s’ka të bëjë aspak me fjalët, as nuk është e ndërtuar nga tulla fjalësh. Muret e saj nuk kanë të çara mungesash nga ku mund të përbirohej lakuriq drita e hënës. Brenda, as jashtë saj, s’mund të vendosësh pikturë, as dritare. Mirëpo, një shpirt i pakulm siç ishte shpirti i saj p.sh., duhet ta pranojë, jo vetëm ngaqë ende nuk ishte mësuar të flinte në hapësirë të lirë. Mundohet të thërrasë në kujtesë pamjen e saj, më kot. Mos e kishte parë gjë këtë vend vetëm në ëndrra? Çfarë dëshironte ai tani, ta përzinte tek apo nga ëndrrat e saj? Këtë gjë duhet ta zbulojë sa më parë, mirëpo i mungon forca e duhur. Për fjalët, të mos flasim.
Cigarja. Shpëtuesi magjik i të gjitha heshtjeve. Vetëm tymi i cigares ia del të përshkojë pranëzemrën e njeriut disa herë në ditë, vrojton ajo, shumë më shpesh se një puthje a një përqafim për shembull. (Mbase vetëm dhimbja mund t’ia kalojë, por dhimbja nuk shihet dhe as nuk është e mbështjellë me kujdes në kutiza me fjalë paralajmëruese – a nuk është e çuditshme dhe e dhimbshme se për dhimbjen nuk duhet të ekzistojë asnjë kufizim moshe?) Duhet pranuar se ajo gjëja, dashuria pra, mund t’i përdredhë shqisat më rrezikshëm se çdo tym tjetër, duke na bërë të kujtojmë se tash e tutje mund të jetojmë vetëm brenda një zemre të caktuar, qoftë kjo edhe një zemër pa kulm. Por kjo është fanitje, e siguron plot kujdes vrojtimi, tymi i cigares është vërtetësia e vetme që mund të kalojë zemrën. Njeriu a krijesa tjetër e pushtuar nga dashuria do ta kuptojë këtë, vonë a herët qoftë. Atëherë, ndoshta vetëm atëherë, do t’i rritet dëshira ta njohë më nga afër këtë zemër të pa parë ndonjëherë. Sigurisht që s’do t’ia arrijë. Do të bëjë mbase edhe një përpjekje të fundit, duke e krahasuar me zemra tjera të pa para ndonjëherë. Dhe do të vjellë pastaj pangushëllimin e të gjitha të rrahurave të zemrës dhe të fillojë (sërish) cigaren. Ah, ajo cigarja më pas, cigarja pas jetës...
Në mes të tymit të vrojtimeve kish filluar të shfaqej Oh!da. Tanimë ajo mund të shquhej fare pa vështirësi, madje edhe që nga terraca. Sa mirë kishte qëndruar e fshehur, tërë kohën para syve të tyre, tek një e hapur në mur midis njollës së të bardhës së ndyrë pas pikturës munguese...Njollë kjo e shkaktuar nga vetmia, që thuhej se peshonte në zemër sa pesëmbëdhjetë cigare në ditë. Çdo ditë. Ulërin një zhurmë e përzier, ndjehet se si dheu i Heshtjes kishte filluar të rrëshqiste gjithandej, Hëna tanimë kishte shkulur sytë e Nëntori po i numëronte ditët dhe po i kapërcente netët; ai dëshiron ta ndalojë dhe ta lëshojë njëherësh; fije tymrash derdhen në fjalë, fjalët rreken të ikin dhe përplasen për vdekje tek pragu i një dere si prej ëndrre. Ajo ndjen një shikim tmerrues, por nuk e shquan dot. Hedh çshikimin plot shpresë në drejtim të tij – i paskësh premtuar ta lërë vetëm midis të gjitha mureve dhe të nesërmen ta përcjellë deri tek stacioni. Përgjithmonë. Për tek të panumurit. Sakaq, ai fillon të qeshë me zë të lartë. Po, ai qesh dhe gjuan me fjalë gjithandej, i paskësh mprehur si kishte mundur më së miri, dhe, me gjasë edhe paskësh ushtruar një kohë të gjatë të gjuajë me to. Ajo s’bën as edhe përpjekjen më të vogël për t’u mbrojtur, i dorëzohet paforcë kësaj orgjie heshtjeje. Dikur i kishin mbaruar fjalët, tani po i mbaronin edhe lotët. Nuk mund t’i shohë mirë plagët, as ato të heshtjes së vet, as ato të së qeshurës së tij. Hëna e çmëndur ka filluar të zhysë plagët e pasy thellë në koktejet, qielli djeg si ferr. “Të kujtohet kjo? Po kjo? Pa shih këtë, ma pate shkruar atë natë, fill pasi të pata rrëfyer se gruaja më la përgjithmonë: “Heshtje.” Sa e dhimbshme, akoma më ndjell lotët! Oh, pa shih njëherë këtë, kjo do të të ketë munguar më së shumti: “Dashuria jote ka depërtuar në të gjithë njerëzit e mi. Të shoh në secilin prej tyre dhe vazhdoj t’i dua edhe më shumë, edhe më vërtetësisht. Dhe ndjehem edhe vetë si kjo dashuri...” Këto kanë qenë fjalët e tua – ia kthen ajo e cfilitur duke u munduar ta ndalë të vjellën. Hajde, të ndihmoj të ngrihesh lart, a të thashë të mos pish aq shumë? “Më ler të qetë, s’më duhet ndihma jote.” Epo, heroit tënd i mungojnë sytë – flet ai me një si hakërrim të tymtë – ty të mungojnë fjalët. Me se do ndihmohesh? Dhe buzëqesh pakashumë si i paudhi. Ajo ndjen sërish shikimin, shikimin aq të ndjeshëm që i ngjitet në fytyrë duke u përbiruar më parë me shumë dashuri mespërmes zemrës. Dhe nuk i duket aspak makabër.
Revista Haemus Nr. 62-65