Fragmente nga intervista dhënë Radu Negrescu-Sucut,
Paris, 14 dhjetor 1999
“Unë, në
fatkeqësinë time, jam i lumtur: jam shkrimtar dhe nuk jam i lidhur pas tokës.
Unë banoj në Gjuhën Rumune, e cila për mua nuk është instrument, diçka që mund
ta ndrroj si këmishën, por është lëkura, lëkura që nuk mund ta ndrrosh: rri në
të dhe, po ta morën, ti vdes! Pra unë rri në Paris, ku nuk ndjehem i çatdhesuar
sepse atdheu im është Gjuha Rumune. Mërgimi as që ka depërtuar tek unë, sepse
depërtimi është një veprim kundër një trupi i cili i bën sadopak qëndresë”.
“Kundërshtuesi,
me aktin e vet kundërvënës, braktis guvën ideologjike ku jetonte bashkë me të
tjerët, të cilët mbeten aty duke u kënaqur njëfarësoj me gjendjen dhe
sigurojnë, ruajnë privilegjin e fituar nga ikja e kundërshtuesit...”.
“Të drejtat e
Njeriut, nga njëra anë ishin edhe të drejtat e shkrimtarit dhe, nga ana tjetër
pikërisht shkrimtarët duhej të ishin të parët e bashkësisë që kishin detyrë t’i
mbronin ato”.
“Në Rumani nuk
kam mbajtur etiketën e disidentit dhe as që e kam zënë në gojë, ndërsa në
Francë, me të mbërritur, kam bërë deklarata të shkoqura: nuk e quaj veten
“disident”, ca më pak “opozitar”. Por, duke lënë mënjanë konotacionet, pyes
veten dhe të tjerët: çfarë do të ishte më e moralshme: të ndërmarrësh veprime
kundër së keqes, gënjeshtrës, krimit, domethënë të shfaqësh kundërshtimin, duke
rrezikuar madje të quhesh disident, apo të zvarritesh barkas, t’i pranosh të
gjitha, madje të bëhesh edhe bashkëfajtor, teksa vetmeveti (mesveti) të
mburresh se qënke... opozitar”?
“Me kalimin e
kohës njerëzit dolën prej shpellave, gërmuan kasolle, ngritën shtëpi, madje
shtëpi-mbi-shtëpi, por gjithsesi me mendësi shpellaku mbetën. Kjo mund të
përmblidhej: individi që ik nga bashkësia, quhet i ikur edhe po qe se rikthehet;
cilësohet “tradhtar” i huaj dhe s’ka më vend në shpellën e lindjes. Shpella në
fjalë është vendi ku nuk mund të depërtojë më asnjë i huajsuar! ‘Ne jemi të
këtushmit, ne jemi më të zotët, më piçkëdhitë, të mençur qyshse dolëm nga barku
i nënës, s’duam të na vijnë të tjerë, nga vise të tjera, të na mësojnë ç’duhet
të bëjmë e sidomos... ç’duhej bërë’”.
“Ai që ngutet të
falë një fajtor, është - diçka e vërtetuar kjo - i dyshimtë. Për ç’arsye
viktima këmbëngul ta shfajësojë xhelatin e vet? Mos vallë ngaqë viktima ka,
edhe ajo, diçka në ndërgjegje”?